แกลดิโอลัส เป็นไม้ดอกยืนต้นที่มีหัวใต้ดิน อยู่ในวงศ์ Iridaceae ซึ่งมีถิ่นกำเนิดในหลายภูมิภาคของโลก เช่น เอเชีย ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ยุโรป แอฟริกาใต้และแอฟริกากลาง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภูมิภาค Cape Floristic ของแอฟริกาใต้ ชื่อ “แกลดิโอลัส” มาจากคำภาษาละตินที่แปลว่า “ดาบเล่มเล็ก” และเป็นคำอุปมาถึงลักษณะของใบที่มีรูปร่างเรียวเล็กๆ ที่มีลักษณะคล้ายดาบ
ดอกแกลดิโอลัส เป็นพืชตัดดอกที่มีความงดงาม มีความหลากหลายทั้งในด้านสีสันและขนาด ทำให้เหมาะสำหรับการปลูกในหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นสายพันธุ์ลูกผสมขนาดเล็กที่เหมาะสำหรับปลูกในกระถาง หรือสายพันธุ์ที่มีช่อดอกขนาดใหญ่ โดยทั่วไปแกลดิโอลัสมีความสูงระหว่าง 60-150 เซนติเมตร และมีขนาดดอกตั้งแต่เล็กกว่า 3 นิ้วไปจนถึงใหญ่กว่า 5 นิ้ว
เครดิตภาพ: Gladiolus white โดย Takkk | Wikimedia Commons | CC BY-SA 3.0
ดอกแกลดิโอลัสเติบโตจากหัวที่มีลักษณะกลมมนและสมมาตร โดยส่วนหัวจะถูกห่อหุ้มด้วยเยื่อกาบใบแห้งสีน้ำตาลหลายชั้น ลำต้นมักไม่แตกกิ่งก้าน และมีใบรูปดาบแคบ เรียวยาว ที่มีร่องตามยาว จำนวน 1-9 ใบ โดยใบล่างสุดจะสั้นกว่าใบอื่นๆ สายพันธุ์ดั้งเดิมในธรรมชาติจะมีดอกขนาดตั้งแต่เล็กมากไปจนถึงประมาณ 40 มิลลิเมตร และช่อดอกอาจมีตั้งแต่หนึ่งดอกไปจนถึงหลายดอก อย่างไรก็ตาม ดอกแกลดิโอลัสขนาดใหญ่ที่เราเห็นในท้องตลาดนั้นมักจะเป็นสายพันธุ์ที่ได้รับการพัฒนาพันธุ์มาแล้ว
ช่อดอกแกลดิโอลัสจะมีขนาดใหญ่ ประกอบด้วยดอกที่บานเรียงกันเป็นแถวด้านเดียว ดอกเป็นดอกสมบูรณ์เพศ แต่ละดอกมีใบประดับสีเขียวจำนวน 2 ใบโอบรับ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีลักษณะคล้ายกันมาก เชื่อมติดกันที่ฐานดอกเป็นรูปท่อ กลีบด้านบนมีขนาดใหญ่ที่สุด โค้งงุ้มคลุมเกสรตัวผู้ ส่วนกลีบด้านนอกมีขนาดแคบกว่า วงกลีบมีรูปร่างคล้ายกรวย โดยมีเกสรตัวผู้ติดอยู่ที่ฐาน ก้านเกสรตัวเมียแยกเป็นสามแฉก แต่ละแฉกจะบานออกบริเวณปลายเกสร ผลมีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอกหรือทรงกลม เมล็ดด้านในจะมีปีกสีน้ำตาล มีรอยแตกตามยาวเมื่อผลแก่
ดอกแกลดิโอลัสมีสีสันหลากหลาย ตั้งแต่สีชมพู แดง ม่วงอ่อน โดยอาจมีลวดลายสีขาวตัดกัน หรืออาจมีสีขาว ครีม ส้ม ไปจนถึงสีแดง ความหลากหลายทั้งสีสันและขนาด ทำให้แกลดิโอลัสกลายเป็นตัวเลือกสำหรับการจัดสวน สามารถปรับใช้ได้ทั้งในพื้นที่จำกัดและสวนขนาดใหญ่ โดยสายพันธุ์ที่มีความสูงมากมักต้องใช้ไม้ค้ำยันและนิยมปลูกไว้ด้านหลังของสวนเพื่อเสริมความสวยงามให้กับพืชที่มีความสูงน้อยกว่า การผสมผสานแกลดิโอลัสหลากหลายสายพันธุ์จะช่วยสร้างมิติและความน่าสนใจให้กับสวน ทำให้เป็นที่นิยมทั้งในหมู่นักจัดสวนมือใหม่และมืออาชีพ จึงไม่น่าแปลกใจเลยว่าทำไมเกษตรกรไม่น้อยหันมาปลูกดอกชนิดนี้ทั้งเพื่อตัดดอกจำหน่ายและขายยกต้นเพื่อการจัดสวน
