ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ประเทศไทยต้องเผชิญกับภัยธรรมชาติที่เกี่ยวข้องกับน้ำฝนบ่อยครั้ง ไม่ว่าจะเป็นน้ำท่วมฉับพลัน ดินถล่ม หรือภัยแล้ง สถานการณ์เหล่านี้มีความรุนแรงมากขึ้น เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ทำให้การพัฒนาระบบเตือนภัยล่วงหน้าที่มีประสิทธิภาพกลายเป็นเรื่องสำคัญและเร่งด่วน
การคาดการณ์ภัยพิบัติที่เกิดจากฝนตกหนักระยะสั้นในพื้นที่ขนาดเล็ก มีความจำเป็นต้องเร่งแก้ปัญหา เนื่องจากฝนมักเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วทั้งในเชิงพื้นที่และเวลา ระบบวัดน้ำฝนแบบเดิมมักไม่สามารถให้ข้อมูลได้ครอบคลุมและทันท่วงที แม้จะมีเทคโนโลยีเรดาร์ตรวจอากาศ แต่ก็ยังมีข้อจำกัดในเรื่องความละเอียดและความแม่นยำ อีกทั้งการแปลงข้อมูลจากเรดาร์เป็นปริมาณน้ำฝนก็เป็นเรื่องซับซ้อน
การพัฒนาระบบคาดการณ์น้ำท่วมฉับพลันและดินถล่มโดยใช้ข้อมูลฝนจากเรดาร์ จึงเป็นแนวทางสำคัญในการรับมือกับภัยพิบัติในอนาคต ระบบนี้จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการเตือนภัยล่วงหน้า ทำให้สามารถเตรียมพร้อมและลดผลกระทบจากภัยธรรมชาติที่เกี่ยวข้องกับน้ำฝนได้ดียิ่งขึ้น ซึ่งจะเป็นประโยชน์อย่างมากต่อการบริหารจัดการภัยพิบัติในประเทศไทย
คณะวิจัยจากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้พัฒนาองค์ความรู้และนวัตกรรม ผ่านการสร้างโปรแกรมการประเมินปริมาณน้ำฝนความละเอียดสูงด้วยเรดาร์: Radar4Rain ซึ่งเป็นเครื่องมือสำคัญในการประเมินปริมาณน้ำฝนความละเอียดสูงด้วยเรดาร์ ที่สามารถแปลงค่าการสะท้อนกลับที่ตรวจวัดจากเรดาร์เป็นปริมาณน้ำฝนเชิงพื้นที่มีความละเอียดเชิงพื้นที่ประมาณ 1 ตารางกิโลเมตรและความละเอียดเชิงเวลาสูงสุดที่ 15 นาที ที่ตกลงบนพื้นที่ที่ตั้งอยู่ในรัศมีตรวจวัดของเรดาร์สัตหีบได้อย่างมีประสิทธิภาพ และยังสามารถนำเสนอข้อมูลในรูปแบบที่หลากหลาย ทั้งภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหว และข้อมูลเชิงตัวเลข ซึ่งมีประโยชน์อย่างยิ่งในการวิเคราะห์และวางแผนรับมือกับสถานการณ์น้ำท่วม
ความสำเร็จของโครงการนี้ นำไปสู่การพัฒนาต่อยอดโปรแกรม Radar4Rain ในปี 2564 โดยมุ่งเน้นการเพิ่มประสิทธิภาพของระบบให้ครอบคลุมมากขึ้น ทั้งในด้านการวิเคราะห์น้ำฝนเรดาร์คอมโพสิตระหว่างเรดาร์สัตหีบและเรดาร์ระยอง การประเมินน้ำฝนใกล้เวลาจริง และการพยากรณ์น้ำฝนล่วงหน้า 1-3 ชั่วโมง นอกจากนี้ ยังมีการพัฒนาระบบเชื่อมโยงข้อมูลเพื่อการเตือนภัยน้ำท่วมในพื้นที่ลุ่มน้ำทับมาและระยอง เพื่อเป็นเครื่องมือในการวางแผนบริหารจัดการน้ำในสภาวะวิกฤติและลดผลกระทบของภัยพิบัติอย่างมีประสิทธิภาพ
โครงการวิจัยในระยะที่ 3 นี้มุ่งเน้นการพัฒนาและปรับปรุงประสิทธิภาพของระบบประเมินน้ำฝนเรดาร์ให้มีความแม่นยำมากขึ้น โดยขยายพื้นที่การวิเคราะห์ให้ครอบคลุมเรดาร์หลายแห่ง รวมทั้งเรดาร์สัตหีบ สมุทรสงคราม สุวรรณภูมิ และพิมาย และพิจารณาปัจจัยความไม่แน่นอนต่าง ๆ เพื่อเพิ่มความถูกต้องของข้อมูล นอกจากนี้ ยังมีการพัฒนาเครือข่ายสถานีโทรมาตรอัตโนมัติราคาประหยัด ซึ่งสามารถแสดงผลและเชื่อมโยงกับระบบประเมินน้ำฝนเรดาร์และระบบเตือนภัยน้ำท่วมฉับพลันและดินถล่มแบบอัตโนมัติ และปรับปรุงแบบจำลองน้ำท่วมฉับพลันให้สามารถพยากรณ์ล่วงหน้าได้ 2 ชั่วโมง สามารถเพิ่มเวลาในการเตรียมรับมือกับภัยพิบัติ นอกจากนี้คณะวิจัยยังได้พัฒนาระบบและแอปพลิเคชันสำหรับการเฝ้าระวังและคาดการณ์ดินถล่มในพื้นที่เสี่ยงภัย รวมถึงสร้างระบบตรวจวัดแบบมีส่วนร่วมจากประชาชน โดยใช้แอปพลิเคชันบนมือถือ เพื่อเพิ่มความหนาแน่นของข้อมูลการตรวจวัดน้ำฝนและระดับน้ำ
ผลงานวิจัยนี้จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการเฝ้าระวัง คาดการณ์ และเตือนภัยน้ำท่วมฉับพลันและดินถล่มได้อย่างแม่นยำและทันท่วงที ซึ่งจะช่วยลดความเสียหายและผลกระทบจากภัยพิบัติทางธรรมชาติในประเทศไทยได้อย่างมีประสิทธิภาพ
